Koster Marianus Linders
Inhoudsopgave uit het muziekboek van M. Linders.
Uit de nalatenschap van het koster-echtpaar Piet en Ko van Dinther-Schonk kregen we een oud muziekboek. Hierin staan verschillende handgeschreven muziekstukken voor kerkelijke missen. Sommige overgeschreven liederen en enkele zelf gecomponeerd. Dat het gaat om een muziekboek uit de Escharense Lambertuskerk blijkt uit het 'Danklied aan den Heiligen Machutus' en uit de naam die op de binnenzijde van de kaft geschreven staat: M. Linders.
Nader onderzoek heeft het volgende opgeleverd.
Marianus Linders is geboren in Escharen op 1 juni 1838. Hij was een zoon van Leonardus (Lindert) Linders en Johanna Peters. Vader Lindert was kleermaker van beroep en deze woonde met zijn gezin aan het huidige Molenpad.
Marianus trouwde met Josephina Reiffen (1852) uit Grave en woonde aan de St. Machutusweg. Dit echtpaar had geen kinderen. Op de plaats waar nu Fysiopraktijk Bardoel van Lier gevestigd is stond tot 1918 naast het Raadhuis een woonhuis. Zie kadasterkaartje hieronder. Deze woning is toentertijd gesloopt door Grad van der Burgt omdat hij hier zijn nieuwe smederij bouwde. (Zie smederij Van der Burgt)
Marianus woonde dus midden in het dorp tussen Raadhuis, kerk en kroeg.
Kadasterkaartje waarop de voormalige woning van Linders staat aangeven om te worden gesloopt. Op de hoek Zanddijk / Korteweg staat hier ook nog de voormalige boerderij van Familie Schamp op, die gesloopt is in 1934.
Deze centrale plaats in de dorpskom van zijn woning had alles te maken met de functies die Marianus Linders in gemeente en parochie Escharen bekleedde. Hij was namelijk koster, organist, gemeenteontvanger en brievengaarder. In dienst dus bij zowel parochie Heilige Lambertus als koster en organist en in dienst bij gemeente Escharen als gemeenteontvanger en brievengaarder.
Voorheen was de functie van koster en organist vaak verbonden geweest met het beroep van hoofdonderwijzer. Dit geeft aan dat koster zijn geen fulltimebaan was. Volgens de papieren was Marianus Linders koster en organist van 1862 tot 1905.
De betekenis van de term koster is letterlijk bewaarder. Dat geeft goed de inhoud van het beroep weer; een koster is de bewaarder van het kerkgebouw. Zijn werkzaamheden betreffen praktische zaken rond het kerkgebouw zoals de verantwoordelijkheid over de verlichting, verwarming en klein onderhoud. Meestal was hij ook verantwoordelijk voor het onderhoud van de begraafplaats. De koster was tevens klokkenluider en zorgde voor het onderhoud van het uurwerk in de kerktoren.
Ook tijdens de kerkdienst speelde de koster een belangrijke rol. Hij was belast met het klaarzetten van de verschillende voorwerpen voor de liturgische eredienst. Vaak was hij ook hoofdacoliet en regelde hij de aanwezigheid misdienaars.
Marianus Linders was echter ook organist dus zal hij in overleg met de pastoor de gezangen uitgekozen hebben. Of hij ook voorzanger was is ons niet bekend maar is wel heel waarschijnlijk.
Hij bespeelde het orgel met behulp van een orgeltrapper. Een jonge jongen uit het dorp die alleen als taak had om te zorgen dat er lucht in het orgel kwam. In tegenstelling tot bovenstaande afbeelding gebeurde dat hier op het orgel in de Lambertuskerk met de voet. (Zie pagina Kerkorgel)
Als klokkenluider en organist was de koster dus dagelijks in de kerk aanwezig. Er was immers elke ochtend een Heilige Mis. Zondagochtend waren er meerdere kerkdiensten en dan 's middags nog een Lofdienst.
Het Brammertz-orgel in de Lambertuskerk.
In het muziekboek van Marianus Linders staat ook een 'Danklied aan den Heiligen Machutus' opgenomen. Waarschijnlijk door een voorganger of door Linders zelfgeschreven lied ter ere van St. Machutus die hier in Escharen vereerd wordt. (Zie pagina St. Machutus)
Zijn beroep als koster, klokkenluider en organist viel blijkbaar goed te combineren met zijn twee andere beroepen. Dit zal om financiële redenen ook wel noodzakelijk geweest zijn. Linders was namelijk ook in dienst bij Gemeente Escharen als Gemeenteontvanger en Brievengaarder.
Als hij Gemeenteontvanger was hij dus een ambtenaar en belast met de invordering van de inkomsten en betaling van de uitgaven van de gemeentelijke organisatie. Hij had dus een administratieve taak. Zo int hij diverse gemeentelijke belastingen: hoofdelijke omslag, pachtgelden van landerijen, verkopingen van hakhout en gewassen, straat- en wegbelasting, vermakelijkheidsbelasting, rechten warenwet, heffen van tollen, hondenbelasting etcetera.
Dat zijn woning naast het Raadhuis stond, was dus ideaal. Hoeveel uren hij hiervoor bij de gemeente in dienst was is ons niet bekend maar aangezien de Burgemeester zelf ook maar twee dagen per week aanwezig was kunnen we er vanuit gaan dat de gemeenteontvanger zeker niet meer uren gehad zal hebben.
Marianus Linders was door Gemeente Escharen ook benoemd als brievengaarder. In zijn woning moet dus een soort van hulppostkantoor zijn geweest. Hij kreeg als brievengaarder de verplichting 'het kantoor te houden in een afzonderlijk daartoe ingericht vertrek, inwendig niet voor huisgenoten of vreemden toegankelijk'. Meestal was het kantoor echter niet meer dan een schot of luikje in een gang, muur of deur.
Brievengaarder zijn was een beroep waar Marianus het toentertijd, rond het jaar 1900, niet heel erg druk mee gehad zal hebben. De gewone man verzond of ontving toen nauwelijks poststukken. Het gemeentebestuur van Escharen, het parochiebestuur en de Lambertusschool zullen zijn grootste klanten zijn geweest.
Poststempel van Escharen, 1923.
Op 12 maart 1905 komt Marianus Linders op een trieste wijze te overlijden. Onderstaand krantenbericht geeft gedetailleerd de droevige omstandigheden weer. Zijn overlijden en de manier waarop zal in de dorpsgemeenschap een enorme impact gehad hebben. Door al zijn taken in Escharen moet iedereen hem goed gekend hebben. Marianus Linders overleed op 66-jarige leeftijd.
Als men weet onder welke omstandigheden Marianus Linders gestorven is, zijn de tekstkeuzes op zijn bidprentje beter te begrijpen.
Na zijn overlijden vertrekt zijn echtgenote terug naar haar geboorteplaats Grave. Zijn broer en zus, Martinus en Petronella Linders, komen in zijn woning wonen. (Zie Willem van Esterenweg 5)
Martinus Linders, inmiddels 74 jaar oud, neemt het kosterschap van zijn overleden broer over.
Het Gemeentebestuur benoemd de reeds zittende Gemeentesecretaris Martinus Peters, als Gemeenteontvanger. Er moet nog wel navraag gedaan worden of deze twee functies verenigbaar zijn.
Als brievengaarder wordt door het gemeentebestuur in 1905, Joannes van Wijchen benoemd. Hij houdt kantoor aan Willem van Esterenweg 5.
